Fiber elyaf ve teyp

Fiber elyafın ana amacı gövdenin dışına kuvvetli bir zırh oluşturmaktır. Epoksi/fiber bir kaplama kontrplakla çok iyi bir uyum göstererek gerçekten kuvvetli bir zırh meydana getirir. Fiber elyaf 50 ya da 60 inç gibi standart bir ende, 10 veya 20 yarda ya da daha uzun rulolar halinde satılmakta. İstediğiniz uzunlukta ısmarlayabilirsiniz. Türkiye'de metrekare hesabıyla satılıyor. Elyaf birbiriyle 90° yapan liflerden örülmüş ve bildiğiniz kumaşa çok benzemekte. Makas ya da maket bıçağıyla kolayca keserek istediğiniz boyutu elde edebilirsiniz. Kumaşın kalınlığına bağlı olarak 135 gr/m² ya da 200 gr/m² gibi türleri var. Tabii ki elyaf ne kadar kalın olursa zırhınız da o derece güçlü oluyor. Olumsuz yanı ise kalınlık arttıkça elyafı doyurmak ve pütürlerini doldurup düzgün bir satıh elde etmek için daha fazla epoksi gerekmesi. Öte yandan bunun da zırhı güçlendirdiğini hesaba katmak lazım. Birden fazla kat elyaf kaplamak mümkün, ama amatörlerin çoğunun yapmaya kalkışacağı boyda tekneler için gerekli görülmemekte.

Kumaş gibi örülmemiş elyaflar da var (fiber tekne imalatında kullanılanlar gibi). Bunlar daha kuvvetli ama aynı zamanda örülmüş elyaf gibi düzgün bir yüzeye sahip olmadıklarından dik ve yapıştır tekniğiyle yapılan teknelerde pek fazla uygulama alanları yok. Bunun bir istisnası ana gövde kuşak ve trizleri. Buralarda, özellikle büyükçe teknelerde örülmemiş elyaf kullanmakta fayda var. Bunlarda lifler genellikle ±45°oluyor ve bunun ekstra kuvvet sağladığı söyleniyor. Nisbeten düzgün bir yüzey elde etmek için bunun üstüne bir kat örülmüş teyp kullanılması önerilenler arasında. Aksi takdirde bu köşeleri günlerce zımparalamak zorunda kalabilirsiniz. Fiber elyaf ve teybin nasıl uygulanağı epoksi konulu yazıda anlatılmakta olduğundan burada sadece ilk teknesini yapan amatörler için önemli olduğunu düşündüğüm püf noktalarına değineceğim.

Dik ve yapıştır yöntemiyle yapılan bir teknede gövde kuşakları, yani baş-kıç yönünde uzanan kontrplak plaka ek yerleri en dikkat edilmesi gereken yerler. Dolayısıyla, buraları macunladıktan sonra üzerlerini teyple kaplamanız gerek. D4 boyutlarında bir tekne için içeriye bir kat, dışarıya bir kat teyp yeterli. Ben içerde iki, dışarda bir kat teyp kullandım (dışı ayrıca elyaf kaplanacağından daha fazlasına gerek yok). Daha büyük teknelerde daha fazla kat kullanmak gerekiyor. Tekneniz yaklaşık 5 metreden büyükse içerde ilk kat olarak örülmemiş teyp kullanmak da tavsiye edilenler arasında. Epoksi üreticileri çeşitli ağırlık ve enlerde (7.5 cm, 10 cm gibi) hem örülmüş hem de örülmemiş teyp satmaktalar. Birden fazla kat teyp uygulayacaksanız dikkat etmeniz gereken bir nokta var: En dar teybi en önce uygulamanız gerekli. Bunun üzerine gelen her kat teyp bir öncekinden daha kalın olmalı. Bunun yükü daha iyi dağıttığı söyleniyor.Teybi hazır almaktansa elyaftan istediğiniz ene göre kendiniz kesebilirsiniz. Elyaftan kesmeye kalkarsanız lif yönlerinin biriyle paralel kesmemenizi öneririm çünkü kenarlardan atan lifler sıkıntı yaratıyor. Liflerin birine 20-25 derecelik bir açı yapacak biçimde keserseniz bu sorun tam olarak ortadan kalkmasa bile epey azalıyor. Elyaftan kesme teybin avantajları daha ucuza malolması, standart enlerle sınırlı olmamanız, ve ıslatmanın daha kolay olması. Ana dezavantajı ise, önerilen açıyla kesseniz bile bazı liflerin atıp işinizi çirkinleştirmesi. Özellikle teyple fazlaca oynarsanız sorun artıyor, o yüzden keser kesmez kullanmaya gayret edin. Ben iç kenarlar için ilk katta 5 cm eninde elyaftan kesme teyp, ikinci katta ise 7.5 cm eninde hazır teyp kullandım. Hazır teybin kenarları lif atma olayını engelleyecek biçimde yapıldığından böyle bir sorun olmuyor. Ama yine aynı nedenden dolayı kenarları biraz kalınca, ve bu da bitmiş teknede hissedilmesi gibi bir dezavantaja yol açıyor.

Dış kaplamaya gelince, bütün borda ve karinayı tek parça elyafla kaplamanız mümkün değil çünkü boyu yetse bile elyafın eni buna izin vermiyor. Dolayısıyla parçalar halinde kaplamanız gerekli. Bu durumda parçaları birbiriyle en az 10 cm örtüştürmeye gayret edin. Örtüşme kuralına uyduğunuz sürece birçok parça kullanmanın hiçbir sakıncası yok. Hatta elyaf boyutlarınız yetse bile gövde kuşaklarının dış yüzlerini tek kat kaplamaktansa bir örtüşme yapıp buraları çok kat kaplamak (daha önce konan teybin üstüne) tavsiye edilmekte. Bu durumda her iki elyaf parçasını kuşağı 10 cm geçecek biçimde kesin ve toplam örtüşme 20 cm olsun. Elyafın sabit ende rulodan kesildiğinden söz etmiştik. Bu işi yapmak elyafın boyunu teknenin pruva-pupa yönüne denk getirirseniz en kolay. Elyafın eni binilebilecek en küçük teknenin enini bile kaplayamayacağından zaten birkaç parça kullanmak zorunda kalacaksınız. Örtüşmeyi kuşaklarda yaparsanız işi sorunsuzca halledebilirsiniz.

Fiber elyaf epoksilendiği zaman keskin dönüşler yapamıyor ve minimum bir dönme yarıçapı var. Dolayısıyla elyaf kaplanacak köşeler varsa bunların yumuşatılması lazım. Teknenin içini elyaf kaplamaya gerek yok ve epoksi ile yalıtmak yeterli. Gerçi zararı da yok ama teknenin içinde birçok yapı ve köşe bulunduğunu ve buraları kaplamanın zor olduğunu unutmayın. Daha büyük teknelerde ise sağlamlık gereken göreceli olarak düz bölgeleri elyaf kaplamak yararlı. Buna bir örnek kazara demirin düşürülebileceği başüstü güverte.

Zımparalama, dik ve yapıştır yöntemiyle yapılan bir teknede en fazla uygulayacağınız işlem. Fiber elyaf ya da teybin üzerini zımparalarken elyafa zarar vermemeye çok dikkat edin. Köşeleri elle zımparalayın. Yanlışlıkla elyafı zımparalarsanız hemen durun, hasarı kalınlaştırılmamış epoksi ile tamir edin, bırakın donsun ve sonra zımparalayın.

Fiberglas hakkında bahsetmem gereken son birşey daha var: Polyester reçine ile kullanılan bazı elyafların epoksi kullanımına uygun olmadığını biryerlerde okudum. Elyafınızı epoksiyi aldığınız yerden almıyorsanız bu bir sorun olabilir. Elyafı aldığınız yere sorun! Eğer tatminkar bir yanıt alamadıysanız önce hurda malzeme üzerinde deneyin!